Tarihin tozlu sayfalarından bir yaprağı çeviriyor ve M.Ö. 505 yılında, Kartaca’nın en cesur kaşiflerinden biri olan Hanno’nun Afrika’nın batı kıyılarına yaptığı epik yolculuğa dalıyoruz. Jules Verne’ün Ünlü Seyyahlar ve Seyahatler, Birinci Kısım adlı eserinde detaylıca anlatılan bu serüven, adeta bir antik çağ macerası. Haydi, 60 gemilik bir filoyla, bilinmeyen sularda yelken açalım ve Hanno’nun gözünden Afrika’nın vahşi kıyılarını keşfedelim!
Bir Kolonileştirme Görevi
M.Ö. 505, Kartaca. Akdeniz’in ticaret devi olan bu şehir, gücünü genişletmek için gözünü batıya, Afrika’nın bilinmeyen kıyılarına dikmiş. Kartaca senatosu, cesur bir denizci olan Hanno’yu, 60 gemiden oluşan devasa bir filoyla Afrika’nın batı kıyılarını keşfetmeye ve kolonileştirmeye gönderiyor. Her biri 50 kürekli bu gemiler, 30.000 kişiyi taşıyor—savaşçılar, yerleşimciler, tüccarlar ve hayalleriyle dolu bir topluluk. Bu, sadece bir keşif seferi değil, aynı zamanda yeni bir dünya kurma hayali.
Hanno’nun “Periplus” adlı seyir defteri, bu yolculuğun detaylarını bize sunuyor. Yunanca’ya çevrilen bu belge, tarihin ilk yazılı keşif anlatılarından biri. Verne, Hanno’nun macerasını şöyle betimliyor: fırtınalar, vahşi kabileler, volkanik alevler ve hatta “tüylü vahşiler” sandığı goriller! Ama önce, rotayı takip edelim ve bu antik kaşifin gözünden Afrika’yı görelim.
Herkül Sütunları’ndan Atlantik’e
Hanno’nun filosu, Kartaca’nın limanından ayrılarak Akdeniz’in batı ucuna, Herkül Sütunları’na (bugünkü Cebelitarık ve Ceuta) ulaşıyor. Burası, bilinen dünyanın sınırı; ötesi, uçsuz bucaksız Atlantik Okyanusu’nun bilinmezliği. Cesaretle güneye yönelen filo, dalgaların öfkesiyle mücadele ederek Afrika’nın batı kıyılarına varıyor. İlk durakları, sadece iki gün sonra, Thumiaterion adlı bir yerleşim. Bugün neresi olduğu kesin değil, ama muhtemelen Fas’ın kuzeybatı kıyılarında bir nokta. Hanno burada bir koloni kuruyor, taş duvarlar yükseliyor ve Kartaca’nın bayrağı dalgalanıyor.
Soloïs Burnu ve Göçebe Kabileler
Filo, yolculuğuna devam ederek Soloïs Burnu’nu (muhtemelen Fas’taki Cap Cantin) geçiyor. Burada, geniş bir Afrika nehrinin (belki de Sous Nehri) kıyılarında kamp kuran göçebe çobanlarla karşılaşıyorlar. Bu kabileler, basit ama dostane. Hanno, diplomasi yeteneğini konuşturarak onlarla bir ittifak anlaşması yapıyor. Verne, bu anı şöyle aktarıyor: “Hanno, bu göçebe çobanlarla ittifak kurmak için vakit kaybetmedi.” Bu, sadece bir mola değil; Kartaca’nın Afrika’daki etkisini genişletmek için stratejik bir hamle.
Cerne Adası ve Timsahlarla Dolu Nehir
Filo, güneye ilerlerken Cerne Adası’na ulaşıyor. Verne’ün aktardığına göre, bu ada Herkül Sütunları’ndan Kartaca’ya olan mesafeyle aynı uzaklıkta, yaklaşık 925 metre çevresi olan küçük bir ada. Muhtemelen bugünkü Senegal açıklarındaki bir ada, belki de Arguin Adası. Hanno, burayı bir üs olarak kullanıyor. Ancak, macera burada hız kazanıyor. Yakındaki Chretes Nehri’ne (belki de Senegal Nehri) bir keşif gezisi düzenliyorlar, ama yerli kabilelerin taş yağmuruna tutuluyorlar. Hanno, “Bu nehirde çok sayıda timsah ve su aygırı gördük,” diye not düşüyor. Kaşiflerimiz, bu düşmanca karşılama üzerine Cerne’ye geri dönüyor.
Volkanik Alevler ve Hespera Keras
On iki gün sonra, filo yemyeşil ağaçlarla kaplı, mis kokulu bir dağlık bölgeye varıyor. Burası, muhtemelen bugünkü Gine veya Sierra Leone kıyıları. Gündüz sakin olan bu bölge, gece olunca alevlerle aydınlanıyor. Verne, bu manzarayı dramatik bir şekilde tasvir ediyor: “Gece olduğunda, yerlilerin yaktığı ateşler ya da kuru otların kendiliğinden tutuşmasıyla, gökyüzü alev dilleriyle parlıyordu.” Bu volkanik manzara, Hanno’nun mürettebatını büyülüyor ama aynı zamanda korkutuyor.
Beş gün sonra, Hespera Keras Burnu’nu (muhtemelen Gine’deki Cape Verga) geçiyorlar. Burada, “kaval, zil ve tef sesleri ile kalabalığın gürültüsünü” duyuyorlar. Soothsayer’lar (kâhinler), bu “korku diyarından” kaçmalarını söylüyor. Hanno, bu tavsiyeye uyarak güneye devam ediyor. Coğrafi olarak, bu bölge tropikal ormanların ve vahşi yaşamın yoğun olduğu bir alan—bugünkü Batı Afrika’nın yağmur ormanları.
Notu Keras ve Gorillerle Karşılaşma
Hanno’nun yolculuğunun doruk noktası, Notu Keras Körfezi’nde (büyük olasılıkla Ouro Nehri’nin ağzı, Sierra Leone yakınlarında) gerçekleşiyor. Verne’e göre, bu körfez Yengeç Dönencesi’ne yakın bir noktada. Burada, bir adada “tüylü vahşiler” sandıkları yaratıklarla karşılaşıyorlar. Ama sürpriz! Bunlar goriller. Hanno’nun ekibi, üç dişi gorili yakalamaya çalışıyor, ama onların vahşi direnişi karşısında gorilleri öldürmek zorunda kalıyorlar. Bu, tarihin ilk belgelenmiş goril karşılaşması olabilir!
Verne, Hanno’nun burada erzaklarının azaldığını ve geri dönmek zorunda kaldığını belirtiyor. Notu Keras, yolculuğun en güney noktası; bazı tarihçiler bunun Sierra Leone, diğerleri ise Liberya yakınlarındaki Cape Palmas olduğunu düşünüyor. Hanno, erzak tükenince kuzeye, Kartaca’ya geri dönüyor ve maceralarını Baal Moloch tapınağına kazıtıyor. Bu, adeta antik çağın bir blog yazısı!
Neden Bu Hikaye Önemli?
Hanno’nun yolculuğu, sadece bir keşif değil; medeniyetin sınırlarını zorlayan bir cesaret öyküsü. Atlantik’in dalgalarına meydan okuyarak, Afrika’nın batı kıyılarını haritalandırdı ve Kartaca’nın ticaret ağını genişletti. Onun “Periplus”u, coğrafi keşiflerin ilk yazılı kanıtı olarak, modern navigasyon tarihinin temel taşlarından biri. Verne, bu macerayı şöyle özetliyor: “Hanno, tarihin en ünlü eski seyyahlarından biridir.”
Son Düşünceler Hanno’nun hikayesi, bize insanlığın merakının sınır tanımadığını gösteriyor. Timsahlarla dolu nehirler, volkanik alevler, goriller ve düşman kabileler arasında, o ve ekibi bilinmeyene yelken açtı. Bugün, Google Earth ile dünyayı parmaklarımızın ucunda keşfederken, Hanno’nun cesaretine hayran kalmamak elde değil.
